Dhaptar tembung Jawa asal basa Sangsekerta

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa

Tembung-tembung silihan saka basa Sangskreta ing basa Jawa iku cacahé akèh banget. Miturut Zoetmulder ing bausastrané Jawa Kuna - Inggris, kurang luwih mèh 50% saka kabèh èntri ing bauwarnané, asalé saka basa Sangskreta.[1] Tembung-tembung banjur akèh lumebu dari kosakatané basa Kawi. Ing ngisor iki kapacak tembung-tembung silihan Sangskreta ing basa Jawa miturut cara panulisan Jawa lan cara panulisan Sangskreta mawa aksara Latin.


A[besut | besut sumber]

  • aba (ābhā): cahya
  • abada (ābhādha): lara, pakèwuh
  • abagya (abhāgya): kojur
  • abaksyabaksa (abhakṣyabhakṣa): panganan sing ora kena dipangan, utawa dilarang
  • abdi (abdhi): samodra, sagara
    • abdidésa (abdhideśa): laladan ing sagara
  • abipraya (abhiprāya): karep, maksud
  • abiséka (abhiṣeka): 1. asma ratu utawa priyayi, pakurmatan. 2. Panobatan ratu
  • acyuta (acyuta): teguh, salah sijining asmané Bathara Wisnu
  • adi (ādi): utama, kapisan
  • adicita (ādicitta)
  • adikara (adhikara)
  • adipati (ādipati): ratu agung
  • adiraja (ādirāja): ratu utama
  • Aditya (Āditya): (Déwa) Srengéngé
    • Raditya, Redité: dina Minggu
  • aksara (akṣara): alfabèt
  • Anggara (aṅgara): dina Slasa
  • angkara (ahaṅkāra): murka
  • anuswara (anusvara): cecak
  • agama (āgama): din; tradhisi suci
  • arta (artha): dhuwit
  • aswa (aśva): jaran

B[besut | besut sumber]

  • baita (vahitra): kapal, prau gedhé
    • baitra
  • basa (bhāṣa): pocapan, sarana komunikasi
  • baureksa (bāhurakṣa): lelembut sing mèlu njaga
  • bebaya (bhaya): sawijining barang sing ngancam
  • bekti (bhakti): loyal
  • bujana (bhojana): pangan, dhaharan

C[besut | besut sumber]

  • cabé (cavi / cavya): lombok
  • cakra (cakra): rodha, gaman bundher kerepé kagungané bhatara Wisnu
  • catur (catur): 1. dolanan catur, 2. papat
  • cemara (camara): wig, rambut palsu
  • cidra (chidra): kianat
  • cipta: delengen cita
  • cita (citta): pikiran, angen-angen
  • cora (cora / caura): maling, préman, wong ala
    • brama-corah: résidivis
  • carita (carita): kisah

D / DH[besut | besut sumber]

  • darma (dharma): pagawéan apik, kawajiban

E[besut | besut sumber]

  • endhog (aṇḍa): tigan
  • èrsanya (aiśānya): lor-wétan
  • èstri (strī): wadon

G[besut | besut sumber]

H[besut | besut sumber]

  • hong: delengen ong

I[besut | besut sumber]

J[besut | besut sumber]

  • jalma: delengen janma
  • jalmi: delengen janma
  • janma (janma): wong

K[besut | besut sumber]

  • krodha (krodha): nepsu, duka
  • kunarpa (kuṇapa): mayit, bathang

L[besut | besut sumber]

  • laba (lābha): bathi

M[besut | besut sumber]

  • madya (madya): tengah

N[besut | besut sumber]

  • naraka (naraka): jahanam

O[besut | besut sumber]

  • om/ong (oṃ): mantra suci
    • om awignam astu (namas sidem) (oṃ avighnam astu namas siddham): mulané buku
    • ong ilahèng : mulané carita

P[besut | besut sumber]

R[besut | besut sumber]

  • raga (rāga): awak

S[besut | besut sumber]

  • séla: watu
  • sida (siddha): kasil, dumadi
  • sirah : tembung krama kanggo endhas
  • srati (sarāthi): tukang jaran, tukang gajah

T / TH[besut | besut sumber]

  • téga (tyaga)

U[besut | besut sumber]

  • unta (uṣṭra): sawijining kéwan mamalia sing urip ing ara-ara wedhi

W[besut | besut sumber]

  • wagra: delengen wiyagra
  • wardana (vardhana): patuwuhan
  • warga (varga): kaum
  • wiyagra (vyāghra): macan
  • wreda: tuwa, sepuh
  • wreksa: uwit

Y[besut | besut sumber]

  • yadnya (yajña): kurban
  • yasa (yaśa): gawéan sing apik
    • yayasan
  • yatarta
  • yati
  • yatindra
  • yatiwara
  • yatna
  • yatra
  • yawat
  • yoga
  • yojana
  • yuda (yuddha): perang
  • yudhaka
  • yuga : jaman
  • yuswa : tembung krama kanggo umur
  • yuta : 1.000.000
  • yuwana : enom
  • yuwati

Réferènsi[besut | besut sumber]

  1. Zoetmulder, P.J. (1995). Kamus Jawa Kuna - Indonésia. Gramedia, kaca xiv

Sumber[besut | besut sumber]

  • Jan Gonda, 1952, Sanskrit in Indonésia, New Delhi: International Academy of Indian Culture.
  • Johannes Gijsbertus de Casparis, 1997, Sanskrit loan-words in Indonesian: An annotated check-list of words from Sanskrit in Indonesian and Traditional Malay, Jakarta: Badan Penyelenggara Seri NUSA, Universitas Katulik Indonésia Atma Jaya.
  • (ing basa Prancis) Pierre Labrouse, 1985, Kamus Umum Indonésia-Prancis, Paris: Association Archipel dan Jakarta: Gramedia.[1]
  • Professor Dr. Mukunda Madhava Sharma M.A., Ph. D., D. Litt., Kavyatirtha, 1985, Unsur-Unsur Basa Sanskerta dalam Basa Indonésia. Denpasar: Wyāsa Sanggraha.
  • Sir Monier Monier-Williams, 1899, A Sanskrit - English Dictionary. Oxford
  • Kodhe basa ora trep. Poerwadarminta, 1939, Baoesastra.
  • Edi Sedyawati, Ellya Iswati, Kusparyati Boedhijono, dan Dyah Widjajanti D., 1994, Kosakata Basa Sanskerta dalam Basa Malayu Masa Kini. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Basa. Departemen Wiyata dan Kebudayaan.
  • P.J. Zoetmulder, 1995, Kamus Jawa Kuna - Indonésia, Jakarta: Gramedia
  1. Bausastra iki ngamot étimologi tetembungan silihan sajeroning basa Indonésia.